Mục tiêu trên 50% hộ dân sử dụng điện mặt trời: Vì sao vẫn còn quá xa vời?

Khi tham vọng chuyển dịch năng lượng đối mặt với rào cản chính sách

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng rõ rệt và áp lực giảm phát thải gia tăng, việc mở rộng điện mặt trời mái nhà được xem là một trong những giải pháp then chốt để chuyển dịch sang năng lượng sạch. Mục tiêu hơn 50% hộ dân sử dụng điện mặt trời được nhiều chuyên gia đánh giá là hướng đi đúng, nhưng thực tế cho thấy con đường để đạt được mục tiêu này vẫn còn rất dài – nếu không có thêm những chính sách mang tính đột phá.

 

Điện mặt trời hộ gia đình: Tiềm năng lớn nhưng triển khai chậm

Việt Nam nằm trong khu vực có cường độ bức xạ mặt trời cao, số giờ nắng nhiều, rất thuận lợi cho việc phát triển điện mặt trời mái nhà. Với hàng chục triệu hộ dân, chỉ cần một tỷ lệ nhỏ lắp đặt hệ thống điện mặt trời cũng đã tạo ra nguồn điện phân tán đáng kể, góp phần giảm tải cho lưới điện quốc gia và hạn chế phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch.

Tuy nhiên, thực tế triển khai cho thấy tốc độ phát triển điện mặt trời hộ gia đình đang chậm lại rõ rệt so với giai đoạn bùng nổ trước đây. Nhiều hộ dân dù quan tâm nhưng vẫn chần chừ, do thiếu thông tin, chi phí đầu tư ban đầu còn cao và đặc biệt là chưa có cơ chế khuyến khích đủ rõ ràng.

Rào cản lớn nhất: Chính sách chưa theo kịp thực tiễn

Một trong những nút thắt lớn nhất hiện nay nằm ở chính sách. Việc thiếu cơ chế mua bán điện dư thừa ổn định, quy định đấu nối còn phức tạp, cùng sự thay đổi liên tục trong các hướng dẫn quản lý khiến người dân khó yên tâm đầu tư dài hạn.

Nhiều hộ gia đình đặt câu hỏi: Lắp điện mặt trời rồi, phần điện dư bán cho ai? Giá bao nhiêu? Có được bảo đảm lâu dài không? Khi những câu hỏi này chưa có câu trả lời rõ ràng, mục tiêu trên 50% hộ dân sử dụng điện mặt trời khó có thể trở thành hiện thực.

Bên cạnh đó, các chính sách ưu đãi tài chính như hỗ trợ vay vốn, giảm thuế, trợ giá thiết bị hiện vẫn còn hạn chế hoặc chưa được triển khai đồng bộ trên diện rộng.

 

Chi phí đầu tư: Không còn quá cao, nhưng vẫn là rào cản tâm lý

So với trước đây, chi phí lắp đặt điện mặt trời đã giảm đáng kể nhờ công nghệ ngày càng rẻ hơn. Tuy vậy, với nhiều hộ gia đình, khoản đầu tư ban đầu vẫn là một quyết định lớn, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế còn nhiều biến động.

Nếu không có các gói hỗ trợ tài chính linh hoạt như trả góp dài hạn, vay ưu đãi hoặc cơ chế khấu trừ tiền điện, người dân sẽ khó nhìn thấy lợi ích ngắn hạn, dù hiệu quả dài hạn của điện mặt trời là rất rõ ràng.

 

Mục tiêu 50% hộ dân: Tham vọng cần đi kèm giải pháp đột phá

Để tiến gần hơn tới mục tiêu trên 50% hộ dân sử dụng điện mặt trời, các chuyên gia cho rằng cần một cách tiếp cận khác mạnh mẽ hơn, thay vì chỉ dừng ở khuyến khích chung chung. Trong đó, các giải pháp then chốt có thể bao gồm:

• Xây dựng cơ chế mua – bán điện mặt trời mái nhà minh bạch, ổn định dài hạn

• Đơn giản hóa thủ tục đấu nối, cấp phép

• Triển khai các gói tín dụng xanh cho hộ gia đình

• Kết hợp điện mặt trời với pin lưu trữ để tăng khả năng tự dùng

• Đưa điện mặt trời mái nhà trở thành một phần trong quy hoạch đô thị và nhà ở mới

Chỉ khi người dân nhìn thấy lợi ích rõ ràng, ổn định và ít rủi ro, họ mới sẵn sàng tham gia mạnh mẽ vào quá trình chuyển dịch năng lượng.

Mục tiêu trên 50% hộ dân sử dụng điện mặt trời là một định hướng đúng và cần thiết cho an ninh năng lượng và mục tiêu phát thải thấp. Tuy nhiên, nếu thiếu các chính sách đột phá, đồng bộ và dài hạn, mục tiêu này sẽ vẫn chỉ dừng lại ở kỳ vọng.

Chuyển dịch năng lượng không thể chỉ dựa vào sự tự nguyện của từng hộ dân, mà cần một hệ sinh thái chính sách đủ mạnh để biến điện mặt trời từ một lựa chọn “nên cân nhắc” thành một phần tất yếu trong đời sống hàng ngày.